بنام خدا

 

كروم  ( Chromium )

 

فرم فلزي كروم در سال 1797 ميلادي كشف شد . اين فلز داراي ظرفيت هاي مختلفي مي باشد كه عوارض آن نيز مرتبط با ظرفيت آن متفاوت مي باشد . بيشترين شكل كروم به فرم كروم 2 و 3 و 6 ظرفيتي مي باشد ( از آنجائي كه كروم دوظرفيتي به كروم 3 ظرفيتي ( تري والان ) تبديل مي شود بنابراين بيشترين مواجهات را مي توان به كروم 3 ظرفيتي ( تري والان ) ، 6 ظرفيتي ( هگزاوالان ) تقسيم نمود . به طور كلي آلياژهاي كروم مانند Stainless Steel ( كه حاوي كروم ظرفيت صفر و كروم تري والانت مي باشد ) سميت كمتري نسبت به تركيبات هگزاوالان كروم دارند . بيشترين مواجهات با كروم در صنعت ، مواجهات تنفسي و پوستي مي باشد كه از اين مواجهات مي توان به صنايع توليد كننده Stainless Steel و يا جوشكاري بر روي اين آلياژ اشاره نمود . از ديگر مواجهات با Mist كروم ميتوان آبكاري را ذكر نمود كه مواجهات با تري اكسيد كروم ( Cro 3 ) مطرح مي باشد . در مواردي كه از پيگمانهاي رنگي با پايه كروم استفاده مي شود معمولاً كرومات سرب و روي بكار برده مي شود كه حاوي كروم 6 ظرفيتي مي باشد و معمولاً پيگمانهاي زردرنگ را تشكيل مي دهند . ساير صنايعي كه احتمال مواجهه با كروم وجود دارد شامل رنگ هاي نساجي ( معمولاً اكسيد كروم ( Cr2o3 ) و سولفات كروم ) و همچنين در صنايع شيشه سازي ( فرم انعكاسي شيشه ) و همچنين در توليد سيمان اين فلز بكار مي رود .

عوارض باليني كروم

عوارض كروم بستگي به ظرفيت كروم دارد و فاكتور مهم و تعيين كننده در آن قدرت نفوذ آن مي باشد و فاكتور مهم ديگري نيز كه بر قدرت نفوذ آن تاثير دارد ميزان حلاليت در آب اين تركيبات مي باشد .

كروم 6 ظرفيتي براحتي از پوست سالم جذب مي شود در حاليكه كروم 3 ظرفيتي تنها از پوست آسيب ديده جذب مي شود . بنابراين گرچه كروم 3 ظرفيتي كارسينوژن مي باشد ولي از آنجائي كه قدرت نفوذ كمي به پوست دارد در محيط كار به عنوان كارسينوژن مطرح نمي باشد و تنها فرم 6 ظرفيتي كروم در محيط كار قدرت نفوذ به پوست دارد و وارد سلول مي شود و سپس در داخل سلول به كروم 3 ظرفيتي ( فرم كارسينوژن) تبديل مي گردد . بنابراين احياء داخل سلولي كروم 6 ظرفيتي عوارض كارسينوژيسته آن را افزايش ميدهد در حاليكه احياء خارج سلولي كروم 6 ظرفيتي به عنوان يك عامل حفاظتي مطرح مي باشد .

عواملي كه سبب افزايش جذب پوستي كروم مي گردند شامل : افزايش PH ( در محدوده قليايي ) ، التهابات پوستي ، زخم هاي باز ، از دست دادن رطوبت و چربي نرمال پوست و همچنين حلاليت ، مدت مواجهه و غلظت و PH آن در زمان مواجهه تاثيرگذار مي باشد .

مهمترين مواجهات تنفسي كه منجر به عوارض تنفسي از قبيل تحريك مخاطات تنفسي تا سرطان هاي راههاي هوايي فوقاني و ريه مي گردد شامل مواجهات با كرومات هاي 6 ظرفيتي مي باشد .

كروم جذب شده اساساً از طريق ادرار دفع مي شود و به طور متوسط نيمه عمر 41 15 ساعت دارد ولي در مطالعات Kinetic سه مدل مجزاي زماني براي دفع كرومات ها مطرح مي باشد و اندازه گيري كروم ادرار ، بيشتر مواجهات اخير با كروم را مطرح مي سازد .

ساير روش هاي دفع كروم از طريق مدفوع ، تعريق و پوست و مو مي باشد و گرچه اين ماده در اكثر بافتها يافت مي گردد ولي محل اوليه ذخيره كروم در كبد ، طحال ، عضلات ، چربي و استخوان ميباشد.

-    تركيبات غيرقابل حل كروم (insolube) مانند دي كرومات تاليوم از آنجائيكه قدرت نفوذ كمتري دارند معمولاً ضرر كمتري دارند .

-    تركيبات بسيار حلال كروم ( highly solube ) مانند تري اكسيد كروم ( cro 3 ) ، يا كروميك اسيد ميتوانند ضايعات بسيار خورنده براي پوست و مخاطات ايجاد نمايند و ايجاد تحريك مخاطات و اولسر پوستي و همچنين درماتيت تحريكي و آلرژيك ايجاد نمايند ولي از آنجائيكه به سرعت از جريان خون حذف مي شوند فرصت كمتري براي ورود به سلول و ايجاد تاثيرات سرطانزايي دارند.

-    تركيباتي از كروم كه داراي حلاليت كم يا متوسط مي باشد ( slightly or Moderately soluble ) ميباشند مانند كرومات كلسيم ، بيشترين ريسك كانسر ريه را دارند و از ساير تركيبات سرطانزاي كروم مي توان به كرومات هاي سرب و روي اشاره نمود .

اشكال كروم فلزي و كروم 3 ظرفيتي به عنوان ايجاد كننده كانسرهاي ريوي و طبقه بندي نشده اند و در گروه 3 طبقه بندي IARC قرار دارند و بيشترين عوارض كانسروژينك كروم مربوط به فرم 3 ظرفيتي آن مي باشد كه معمولاً دوره كمون بيشتر از 20 سال دارد . كرومات ها علاوه بر كانسر ريه قادر به ايجاد كانسر در مجاري فوقاني تنفسي ( مانند سينوس ها ) نيز مي باشند .

ساير عوارض پوستي كروم شامل ايجاد درماتيت هاي تحريكي و تماسي و همچنين اولسرهاي پوستي ناشي از كروم مي باشد ( Chrome hole ) كه معمولاً عليرغم ايجاد ضايعات عميق و punched out ، نسبتاً بدون درد مي باشند و احتمال ايجاد عفونت هاي ثانويه باكتريال بر روي زخم هاي فوق وجود دارد و ممكن است براي ترميم ضايعات ، قطع مواجهات براي چند ماه ضرورت داشته باشد و بايد تا زمان بهبود كامل اولسرهاي ناشي از كروم مواجهات قطع گردد . زخم هاي پوستي ناشي از كروم معمولاً بر مناطقي كه بيشترين مواجهات وجود دارد ايجاد مي گردد كه مي توان به برجستگي هاي استخواني بر سطح دست و ساعد اشاره نمود .

عارضه ديگر تركيبات كروم شامل تحريك مخاطات و ايجاد علايمي مانند اريتم گلو ، تحريك ملتحمه ، خارش و زخم مخاط بيني و در مواجهات بالا پرفوراسيون سپتوم بيني اشاره نمود و از آنجائي كه در بسياري از موارد صدمات به غضروف بيني در قسمت قدامي آن نمي باشد ممكن است دفورميتي خارجي را به صورت مشهود ايجاد ننمايد و ممكن است در مواجهات اوليه با Mist اسيد كروميك تنها شاهد نواحي پراكنده اريتماتو بر روي مخاط بيني باشيم كه در صورت بستن سوراخ بيني توسط دست و ايجاد دم به كمك بيني احساس سوزش و درد شديد ايجاد مي گردد .

از ديگر عوارض كروم ايجاد اختلال بويايي و زرد شدن دندان و زبان در طي مواجهات حاد و همچنين ايجاد ژنژيويت ، پريودنتيت و كراتيت ، كونژكتيويت ، برونشيت مزمن و انقباض برونش ها ، پوليپ بيني و سينوزيت در مواجهات مزمن مي باشد .

عوارض كليوي كروم شامل صدمه به لوله هاي پروگزيمال كليوي مي باشد كه سبب افزايش دفع بتادو ميكروگلوبولين مي گردد كه اين تغييرات توبرلي معمولاً با قطع مواجهه قابل بازگشت مي باشند .

معاينات و آزمايشات لازم براي افرادي كه مواجهه با كروم دارند :

جهت بيولوژيك مانيتورينگ تنها مقايسه كروم ادرار در ابتدا و انتهاي شيفت كمك كننده مي باشد (سطح كروم به علت رژيم غذايي در بين افراد متفاوت مي باشد ) ولي به طور كلي در صورتيكه هدف اندازه گيري مواجهات اخير با كروم 6 ظرفيتي باشد اندازه گيري كروم ارتيروسيت كمك كننده مي باشد زيرا كروم 3 ظرفيتي قادر به ورود به سلولهاي خوني نمي باشد .

به طور كلي در مورد افرادي كه مواجهات با كروم 6 ظرفيتي دارند ، موارد زير جهت معاينات بدو استخدام توصيه مي گردد .

الف ) اخذ شرح حال دقيق از نظر مواجهات و عوارض ناشي از كروم در مشاغل قبلي

ب ) در معاينات توجه دقيق روي پوست ، مخاطات و ريه توصيه مي گردد و در هر وضعيتي كه سبب افزايش عوارض ناشي از كروم مي گردد ( مانند سيگار كشيدن ، آسم ، درماتيت ، حساسيت قبلي به كروم ) بايد مورد توجه قرار گيرد و در صورت لزوم عدم مواجهه با كروم جهت شغل فعلي مورد بررسي قرار گيرد .

ج ) گرافي ريه در نماي قدام و لترال

د ) اسپيرومتري

ذ ) آزمايشات خون شامل CBC و تست هاي كبدي و كليوي

و ) آزمايش ادرار و بررسي سطح پروتئين ، گلوكز و سديمان و وزن مخصوص آن

در معاينات دوره اي تمامي موارد بالا بجز گرافي ريه به صورت ساليانه تكرار گردد و انجام گرافي ريه و سيتولوژي خلط بعد از 10 سال ( باتوجه به دوره كمون سرطان ريه ) توصيه مي گردد .

در مورد افرادي كه با تركيبات 2 يا 3 ظرفيتي كروم مواجهه دارند اگر سابقه اي از مشكلات پوستي يا تنفسي دارند ارزيابي هاي لازم قبل از شروع بكار ضروري مي باشد .

نكات قابل توجه ديگر جهت پيشگيري از عوارض كروم شامل :

1) استفاده از مواد آلترناتيو ديگر بجاي كروم و در صورت عدم امكان جايگزيني استفاده از كروم 3 ظرفيتي بجاي كروم 6 ظرفيتي در صورت امكان پيشنهاد مي گردد .

2) كاهش مواجهات بوسيله روشهاي كنترل مهندسي

3) آموزش كارگران در مورد اهميت بهداشت فردي و استفاده مناسب از وسايل حفاظت فردي

4) معاينات منظم و توجه به شناسايي علايم تحريكي پوست و مخاط در مراحل اوليه

5) تبديل كروم 6 ظرفيتي به 3 ظرفيتي به كمك احياء كننده ها ( مانند ويتامين C ) و يا اضافه كردن فروس سولفات ( Feso 4 ) به سيمان جهت كاهش عوارض پوستي .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

كيوان شريفي

متخصص طب كار و بيماريهاي شغلي