مقدمه

عوامل زیان آور محیط کار به پنج گروه تقسیم می شوند :

1- عوامل شیمیایی      2- فیزیکی      3- بیولوژیک   4- ارگونومیکی                   5- حوادث

که در این مقاله به بحث درباره عوامل شیمیایی محیط کار و سپس عوامل شیمیایی خفه کننده کلردار می پردازیم .

مهمتریم عامل بیماری زا در مشاغل ، مواد شیمیایی مورد مصرف هستند که به صورت جامد – مایع – گاز و بخار و به عنوان مواد اولیه مورد استفاده قرار می گیرند . عوامل شیمیایی به علت تغییراتی که در جریان کار ، روی مواد اولیه صورت می گیرد حاصل میشوند . در بعضی مواد عوامل شیمیایی محیط کار به صورت بینابینی ایجاد می گردد یعنی در حین تولید ایجاد میشود و از ماده اولیه نیز طبعاٌ خطرناکتر می باشد .

کارگران در اثر تماس با نوع مایع و یا گاز و بخار آن در معرض بیماریهای پوستی و یا ناراحتی های ریوی قرار می گیرند . هر ماده شیمیایی مورد استفاده دارای خطراتی است که شدت و ضعف این خطرات بستگی دارد به :

-         نوع ماده شیمیایی و ترکیب آن

-         نحوه تماس و راه ورود آن به بدن

-         مدت زمان تماس با ماده شیمیایی

-         غلظت ماده شیمیایی مورد مصرف

نوع ماده شیمیایی

سمیت ماده شیمیایی برای انسان بستگی به ترکیب آن دارد که براساس آن صدمات شدیدتری به اعضاء مختلف بدن از جمله سیستم اعصاب ، خون و ریه وارد می آورد .

به عنوان مثال ترکیبات ایزوسیانید که در تولید حشره کشها مورد استفاده قرار می گیرد درصورت ورود به بدن به سرعت روی دستگاه مغز و اعصاب تاثیر می گذارد .

ترکیبات سیانور

شدیدا، خطرناک بوده تماس کوتاه مدت آنها نیز ممنوع شده است .

ترکیبات کلر

عوارض سوء آنها بستگی به غلظت و زمان درمعرض بودن دارد .

ترکیبات سرب

اغلب بر روی سیستم گردش خون و همچنین روی دندانها اثر می گذارد و عوا رض ان بستگی به غلظت و زمان درمعرض بودن دارد .

بعضی مواد شیمیایی نیز وجود دارد که خطرات آنها بسیار کم و عمدتاٌ بستگی به غلظت ماده شیمیایی آنها دارد و درصورت استنشاق ماده شیمیایی جای اکیسژن موجود در هوا را در ریه گرفته و سبب اشکال در تنفس میشود که درصورت افزایش غلظت مانند دی اکسید کربن ممکن است ایجاد خفگی کند .

دی اکسید کربن به علت حجم زیادی که دارد سنگین تر از هوا میباشد و در محدوده تنفس زودتر قرار می گیرد و ایجاد خفگی می کند.

نحوه تماس و راه ورود مواد شیمیایی

بعضی مواد شیمیایی در محیط کار به صورت اسپری استفاده میشوند .مثل حشره کشها (ایزوسیانید) و کارگران در معرض استنشاق بخار ناشی از این گونه مواد شیمیایی هستند . بعضی وقتها در اثر تماس پوستی امکان ورود ماده شیمیایی به بدن فراهم می شود .

مواد شیمیایی به اشکال مختلف در محیط کار وجود دارند . محلول اسپری- گاز- بخار- دمه- گردو غبار

محلولهای شیمیایی

مثلاٌ در بعضی کارگاهها مانند صنایع الکترونیک برای شستشوی اجزای مختلف الکترونیکی آنها را در داخل محلولهای شیمیایی قرار می دهند که در این صورت علاوه بر تماس پوستی و نفوذ ماده شیمیایی  از طریق پوست بدلیل فرار بودن ماده در هوا آزاد شده و به صورت بخار شیمیایی استنشاق می شود. ورودی دستگاه تنفس فوقانی و تحتانی بنا به نوع ماده شیمیایی اثر می گذارد .

اسپری

در نقاشی اتومبیل که ماده رنگی حاوی حلالهای شیمیایی است و به وسیله ابزاری مانند پیستوله و به صورت اسپری به روی بدنه اتومبیل پاشیده می شود ذرات شیمیایی در هوا پراکنده شده توسط کارگر استنشاق میشود . در هر دو مورد فوق ماده شیمیایی به صورت گاز و بخار در هوا پراکنده می شود .

دمه

          در بضی مشاغل مانند ذوب فلزات و یا جوشکاری ذرات بسیار کوچک فلزات به صورت دمه یا بخارهای فلزی در اثر ذوب شدن در هوا پراکنده شده که چنانچه به هوای تنفسی وارد شده و به اعماق ریه نفوذ کنند خطرات جبران ناپذیری را به وجود می آورند .

گردو غبار

          اگرچه بعضی از مواد شیمیایی که به صورت پودر مصرف می کنند به صورت گردو غبار درمی آیند (هنگام تولید) و در اثر تماس با پوست باعث حساسیتهای پوستی ، اگزما و حتی در مواردی سرطان پوست می کنند ، اما بیشتر اثر آن از طریق تنفس است و از راه تنفس وارد شده و ایجاد ضایعات تنفسی می نماید . اگرچه بعضی مواد شیمیایی در اثر تماس پوست نیز باعث بروز حساسیتهای پو ستی ، اگزما و حتی در مواردی ایجاد سرطان پوست می کنند، ولی چون ماده شیمیایی از طریق تنفس به راحتی وارد خون و قسمتهای دیگر بدن می شود خطر بیشتری دارد . بنابراین حضور مواد شیمیایی در هوا و امکان تماس پوستی با ان خطناک بوده باید تلاش شود که از نفوذ آنها به بدن جلوگیری کرد .